[MGSA-L] "Alosi"

[Ilias Chrissochoidis]

Dear list members,

Affirming the continuity between medieval and modern Greece, composer Nicolas Astrinidis (1921-2010) selected the Fall of Constantinople as the opening movement in his Symphony 1821:
https://www.youtube.com/playlist?list=PL_la56HUYYMZICVHyP-6Y23C9umKNW8Rs

The work was premiered in 1971 and the following is the only extant recording of this movement. Although transferred from open reel audio tape to compact cassette tape at Aristotle University in 1992, the deteriorated sound quality is evident in several places in the recording:
https://youtu.be/OPalJosEGBI
(choir starts after 2:35)

The following excerpt is from the premiere's program notes, written most likely by notable Thessalonian lawyer, philologist, and music critic Michalis Tsitsiklis:

Ι. ΑΛΩΣΗ
Το Πρώτο μέρος: «Άλωση» χρησιμοποιεί για ποιητικό κείμενο ολόκληρο το δημοτικό «Της Αγιά Σοφιάς», που θεωρείται σύγχρονο με την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως (Ν. Γ. Πολίτη, Εκλογαί από τα Τραγούδια του Ελληνικού λαού, Αθήναι 1914, αριθ. 2):
Σημαίνει ο Θιός, σημαίνει η γης, σημαίνουν τα επουράνια,
σημαίνει κ’ η Αγιά-Σοφιά, το μέγα μοναστήρι,
με τετρακόσια σήμαντρα κ’ εξήντα-δυό καμπάναις,
κάθε καμπάνα και παπάς, κάθε παπάς και διάκος.
Ψάλλει ζερβά ο βασιλιάς, δεξιά ο πατριάρχης,
κι’ απ’ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι κολόνναις.
Να μπούνε ’ς το χερουβικό και να βγη ο βασιλέας,
φωνή τούς ήρθε εξ ουρανού κι’ απ’ αρχαγγέλου στόμα.
«Πάψετε το χερουβικό κι’ ας χαμηλώσουν τ’ άγια,
παπάδες πάρτε τα γιερά, και σεις κεριά σβηστήτε,
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψη.
Μον στείλτε λόγο ’ς τη Φραγκιά, νά ρτουνε τριά καράβια·
τό να να πάρη το σταυρό και τ’άλλο το βαγγέλιο,
το τρίτο, το καλύτερο, την άγια τράπεζά μας,
μη μάς την πάρουν τα σκυλιά και μάς την μαγαρίσουν».
Η Δέσποινα ταράχτηκε, κ’ εδάκρυσαν οι εικόνες.
«Σώπασε, κυρά Δέσποινα, και μη πολυδακρύζης,
πάλι με χρόνους, με καιρούς, πάλι δικά σας είναι».
και τρεις στίχους από το δημοτικό της Δυτικής Μακεδονίας «Το πάρσιμο της Πόλης», που πρέπει νά’ναι παραλλαγή του προηγούμενου:
                                Εσείς πουλιά μ’ πετούμενα
σύρτε να πήτε στην Φραγκιά, πέστε και στην Ελλάδα,
πήραν την Πόλην η Τουρκιά, το μέγα μοναστήρι.
Το μέρος αρχίζει με το θέμα από το δημοτικό «Το πάρσιμο της Πόλης»:

που το δίνουν εξαρχής αυτούσιο σχεδόν τα βαθιά έγχορδα, και αποτελεί την βάση για την ανάπτυξη της μικρής συμφωνικής εισαγωγής που προλογίζει την είσοδο της χορωδίας. Με τον στίχο «Ψάλλει ζερβά ο βασιλιάς, δεξιά ο πατριάρχης» εμφανίζεται το δεύτερο θέμα, από το δημοτικό της Δυτικής Μακεδονίας «Το πάρσιμο της Πόλης»:

που αναπτύσσεται στην συνέχεια παραλλαγμένο. Απ’ τον στίχο «Μον στείλτε λόγο ’ς τη Φραγκιά…» αρχίζει ένα «φουγκάτο» Αλλέγκρο, που καταλήγει σ’ ένα επιβλητικό αργό χορικό «Σώπασε κυρά Δέσποινα…», στην ανάπτυξη του οποίου ξαναφαίνεται χαρακτηριστικά το πρώτο δημοτικό θέμα.
Το δεύτερο ποιητικό κείμενο αυτού του μέρους («Εσείς πουλιά μ’ πετούμενα») στηρίζεται στην δική του μουσική. Αλλά στους δυό πρώτους στίχους του το κείμενο και η μελωδία δίνονται μόνο από τις γυναικείες φωνές, ενώ οι αντρικές περιορίζονται σ’ έναν θρηνητικό λυγμό, που χρησιμεύει και για αρμονικό στήριγμα της μελωδίας· στον τρίτο στίχο η ίδια διαδικασία αναστρέφεται και το κείμενο και η μελωδία δίνονται από τις αντρικές φωνές (ενισχυμένες κι από την ορχήστρα), ενώ οι γυναικείες έχουν παραλάβει τον θρηνητικό λυγμό.
Στο τέλος ολόκληρη η χορωδία ξανατραγουδά τον τελευταίο στίχο και καθώς ολοκληρώνεται το μέρος αυτό ξανακούγεται το θέμα της αρχής, αυτή την φορά από τα βαθύτερα πνευστά.
Χωρίς ν’ αδικούνται τα υπόλοιπα μέρη, πρέπει να σημειωθεί πως το Πρώτο, η «Άλωση», έχει την βαθύτερη εσωτερικότητα απ’ όλο το έργο. Ο θρήνος για το πάρσιμο της Πόλης, η νοσταλγία για κάτι μεγάλο που χάθηκε, κυριαρχεί απ’ την αρχή ως το τέλος αυτού του μέρους, που μολονότι κυλά χαμηλόφωνα σχεδόν (εκτός από κάποιες λιγόστιγμες εκρήξεις) δημιουργεί έντονη εντύπωση στον ακροατή. Σ’ αυτό βοηθά κι η υποβλητική απλότητα του πρώτου δημοτικού μουσικού θέματος, που η λιτότατη γραμμή του (ουσιαστικά ένα απλό «γκρουπέττο» της «δεύτερης» στον «αιολικό τρόπο», που καταλήγει στην «τονική») έχει έντονα λυρικό χαρακτήρα. Και η μαστορική ανάπτυξη του θέματος αυτού, με τις παραλλαγές και τις αλλοιώσεις του, που καταφέρνουν να δίνεται τόσες φορές το θέμα χωρίς να γίνεται μονότονη η επανάληψή του, θέτει από την αρχή την σφραγίδα στο έργο.

Full program notes reproduced here: https://www.academia.edu/36537865



Ilias Chrissochoidis, Ph.D.

Academic staff, Stanford Continuing Studies

Research Associate, Department of Music
Stanford University

http://web.stanford.edu/~ichriss/
https://profiles.stanford.edu/ilias-chrissochoidis
https://stanford.academia.edu/ILIASCHRISSOCHOIDIS
http://www.youtube.com/chrissochoidis

-------------- next part --------------
An HTML attachment was scrubbed...
URL: <http://maillists.uci.edu/pipermail/mgsa-l/attachments/20220529/ec9e885e/attachment-0001.html>